علاوه بر میشنا و تعالیم اموراییم بابل یا فلسطین، از منابع دیگرى نیز در تهیه و تدوین تلمود استفاده شده است. از آن جمله مىتوان از موارد ذیل نام برد:
الف) آن دسته از تعالیم ربىهاى میشنا (تناییم)، که در خود میشنا نیامده است
به این منابع اصطلاحاَ «میشناى خارجى» 324 یا به زبان آرامى «برایتا» 325 مىگویند. برایتا انواع و اقسامى دارد که از باب نمونه مىتوان به این موارد اشاره کرد: 1. میدراش تناییمى 326 )یا هلاخایى): در هر جاى تلمود که متن اصلى تورات آمده باشد، به ویژه آنجایى که بحث مسایل قانونى و شرعى مطرح است، «اغلب با نقل یک «برایتا» که به ظاهر، نظر دیگرى درباره حکم مورد بحث دارد، آغاز مىشود». 327 بسیارى از این میدراشهاى تناییمى که در تلمود آمدهاند، شبیه دیگر آثار میدراشى نظیر «مخیلتا» 328 در شرح سفر خروج، «سیفرا» 329 در تفسیر سفر لاویان، یا «سیفره» 330 در سفر اعداد و تثنیه، هستند. اینها همه کارهایى هستند که از مکتب علمى «عقیوا بن یوسف» 331 و «یشماعیل» 332 ناشى شدهاند. 2. برایتاهاى ضمیمه شده به میشنا: این منابع شباهت زیادى به «توسیفتا» 333 دارند; توسیفتا به معناى ضمیمه یا متمم، اثرى تناییمى است که مطابق فهرست و چینش مطالب میشنا تنظیم شده است و توضیحاتى درباره موضوعات علمى و «مطالب اثباتیهاى است که معمولا از «میشنا» حذف شده است». 334 رابطه دقیق این اثر با مجموعه رسمى احکام یهود همچنان در حالهاى از ابهام است. 3. چندین منبع دیگر تناییمى که فقط در تلمود بابلى از آنها استفاده شده است.
ب) تعالیم اموراییم فلسطینى
على رغم همه تبعیدها و سختگیرىها، سرزمین فلسطین همچنان به مطالعه و تحقیق در تورات ادامه مىداد و مرکزى براى تعلیم تورات محسوب مىشد. در آنجا نیز با همان شیوه و روش رایجحوزههاى علمیه بابل، باب اجتهاد و استنباط باز و مجالس درس و بحثبرپا بود. فعالیتهاى علمى و تحقیقى آنها را مىتوان در پیکره تلمود فلسطینى یافت. در تلمود فلسطینى، از این منابع بسیار استفاده شده است.
ج) آگادا
چنان که در مبحث مربوط به آگادا شرح دادیم، آگادا آن دسته از تعالیم ربانى است که به مسایل شرعى مربوط نیست. آگادا از منابع تلمودى محسوب مىشود و مىتوان آن را در طبقات ذیل دسته بندى کرد: 1. تفسیرهاى کتاب مقدس که اغلب از مواعظ کنیسهها اخذ شدهاند; 2. تعالیم، معیارها و نکات اخلاقى; 3. حکایات و داستانهایى که درباره ربىهاى یهود نقل شدهاند; 4. عقاید و آداب و رسوم عامه مردم و جزئیاتى از فرهنگ عمومى جامعه [فولکدر] به ویژه مسایلى نظیر اعتقاد به نیروهاى جادویى و برخى دستورالعملهاى طبى عامیانه.
د) فتواهاى شرعى ربىها
باید تاکید کنیم که کتابت «سنت شفاهى» در طى دوره شکلگیرى تلمود، مجاز نبود. لذا فتواهاى شرعى فقیهان و دیگر منابعى که مورد استناد تلمود هستند، به نقل از حافظان شریعتشفاهى است، که سینه به سینه نقل شده و به نسلهاى بعدى تدوین کنندگان نهایى تلمود رسیده است. لذا استفاده از آرا و نظرات فقهى عالمان دین و وارد کردن آن در متن تفسیرها شیوهاى رایجبود.
شنبه 89/1/7 |
علیرضا وصی پور
مطلب بعدی :
مقدمه و معرفی 30/07/1388