اخلاق یهودى چیست؟ براى پاسخ‏گویى به این پرسش، لازم است سؤال پیش‏زمینه آن را که "یهودیت چیست؟" پاسخ گوییم؛ سؤالى که جواب‏دادن به آن کار آسانى نیست؛ زیرا بر طبق یک گفته قدیمى که "در میان دو یهودى سه عقیده وجود دارد"، یافتن تعریفى کامل از آیین یهود کار دشوارى است. گرایش معروف و متداول یهودیان را در عدم توافق بر سر موضوعات کلامى و عقاید دینى، و در عین حال، خارج‏ندانستن قطعى یکدیگر از دین و جامعه یهود مى‏توان نشانه توجه خاص یهودیان به اعمال و کردار افراد قلمداد کرد. این توجه ویژه موجب مى‏گردد که موضوع رفتار انسان‏ها (به‏ویژه موضوعات اخلاقى) در این دین از اهمیتى محورى و اساسى برخوردار گردد؛ چیزى که در میان ادیان توحیدىِ غرب، منحصر به فرد است. از همین رو، براى نمونه، در تلمود از خداوند این‏گونه نقل شده است: "آنها [=قوم یهود [مرا رها کرده و به تورات من چسبیده‏اند".(3) تأکید و توجه خاص دین یهود نسبت به رفتار، در نقطه مقابل عقیده، باعث گردیده است که ارائه تعریفى از یهودیت به شیوه‏اى ساده، به عنوان مجموعه هماهنگى از عقاید، دشوار گردد.براى مثال: در عصر حاضر، آیین یهود را مى‏توان به هر دو شیوه دینى و غیردینى، با اصطلاحات خاص هر دو شیوه، تعریف کرد. تعریف غیردینى خود مى‏تواند به صورت ملى‏گرایانه و یا فرهنگى ارائه شود. . تعریف ملى‏گرایانه را نیز مى‏توان به دو گونه صهیونیستى (که بر اسکان دوباره تمام یهودیان در وطن باستانى‏شان تأکید دارد) و غیرصهیونیستى مطرح کرد. و نهایتاَ این‏که تعریف صهیونیستى از یهودیت، خود به شیوه‏هاى متعددى انجام شده است. در مقابل، تعریف یهودیت با اصطلاحات خاص مذهبى نیز امروزه کارى دشوار گردیده است؛ زیرا شاخه‏ها و جنبش‏هاى عمده این دین (نظیر سنتى، محافظه‏کار و اصلاح طلب) هر یک مدعى ارائه تعریف اصولى و قانونى از آیین یهود مى‏باشند. باید گفت که بسیارى از شیوه‏ها و سبک‏هایى که در این‏جا ذکر گردید، خود قابل ترکیب‏شدن و در نتیجه، پدیدارگشتن تعریف‏هاى مجزاى دیگرى هستند. (براى نمونه، مى‏توان شکل‏هاى مختلف صهیونیزم دینى را نام برد.) از این رو، به خاطر وجود شکل‏هاى گوناگون آیین یهود، به طور یقین، یافتن تعریف جامعى از اخلاق یهودى نیز کار ممکنى نیست؛ و از آن‏جا که حل این مشکل و به نتیجه‏رساندن آن بعید به نظر مى‏رسد، از ارائه تعریفى مشخص از اخلاق یهودى در این مقاله صرف‏نظر مى‏کنیم، ولى حتى اگر فرض بر این باشد که ما شناخت دقیق و کاملى از یهودیت داریم، باز هم در اصطلاح اخلاق یهودى اشکالات اساسى و مهمّى وجود دارد که نیازمند روشن‏شدن است.آیین یهود دینى است که هدف و جهت‏گیرى آن اساسا به سمت رساندن انسان به تکامل عملى در همین دنیاست (مخالفان ملامتگر این دین در قرن نوزدهم به کنایه، آن را دین قابلمه و ظرف مى‏نامیدند). چهره واقعى و ملموس این گرایش به عمل، در مجموعه ضوابط و قوانین اخلاقىِ تدوین‏شده براساس تورات، به نام هلاخا(4) یا شریعت یهودیت، متبلور شده است. با این‏که بخش وسیعى از قوانین هلاخا به آنچه امروزه آیین‏هاى مذهبى یا عبادى خوانده مى‏شود، مربوط است، هلاخا متضمن قوانین مدنى، جنایى و اخلاقى نیز هست. بخش اخلاقى هلاخا از بخش‏هاى دیگر آن به هیچ وجه قابل تشخیص و جدا سازى نیست؛ بلکه به آن، دست‏کم در چارچوب این نظام، به عنوان بخشى که اعتبار و صلاحیت خود را، هم‏چون بقیه تورات، از فرمان‏هاى الهى به دست آورده است، نگریسته مى‏شود. از آن‏جا که هلاخا عناصرى اخلاقى نیز در خود دارد، این سؤال مطرح مى‏شود که "آیا سنت یهودى، نظام اخلاقى مستقل و مجزایى از هلاخا را به رسمیت مى‏شناسد؟" (مقاله‏اى به همین نام را از آرون لیختن‏اشتاین، در کِلنر، 1978 ببینید.)

 مناخیم کِلنر / ترجمه : مهدى حبیب‏ اللهى
آنچه در پى مى‏آید، ترجمه مقاله‏اى است از کتاب A Companion To Ethicکه در یکى از فصل‏هاى کتاب، زیر عنوان سنت‏هاى بزرگ اخلاقى درج شده است. نویسندگان این فصل به بررسى نظام‏هاى زنده اخلاقى (هندو، بودایى، چینى، یهودى، مسیحى و اسلام) پرداخته‏اند که هر یک راهنماى بخش عظیمى از مردم جهان است. در این مقالات به پرسش‏هایى در باره ظهور سنت‏هاى اخلاقى و ممیزات آنها، خاستگاه اخلاق، چگونگى شناخت عمل درست و معیار غایى و نهایى آن و لزوم انجام کارهاى شایسته پاسخ داده شده است. بررسى مشترکات هر یک از نظام‏هاى اخلاقى با اخلاق معاصر غرب نیز مورد توجه قرار گرفته است.
طرح موضوع "اخلاق یهودى" مسائل و مشکلات چندى را به دنبال مى‏آورد. برخى از این مسائل جزء جدایى‏ناپذیر و لازمه ذاتى هر نوع مکتب اخلاقى است (خواه اخلاق مسیحى باشد، یا اخلاق مارکسیستى، یا هر نوع اخلاق دیگر). و برخى دیگر منحصر به اخلاق یهودى است. از این مسائل که بگذریم، مجموعه مفصل و پرارزشى از آثار نوشتارى وجود دارد که به گفته همه صاحب‏نظران، اخلاق یهودى نامیده مى‏شود. رابطه دین و اخلاق و معضلات اخلاق دینى در مقاله مستقل دیگرى (چگونه اخلاق مى‏تواند مبتنى بر دین باشد؟) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.(2) بنابراین، مسائل عمومى مربوط به اخلاق یهودى، به عنوان مصداقى از یک اخلاق دینى، در این مقاله مورد بحث و بررسى قرار نخواهد گرفت، اما به هر حال، پاره‏اى از مسائلى که منحصرا در اخلاق یهودى مطرح شده است، باقى مى‏ماند که مقاله حاضر به بررسى آنها مى‏پردازد. این مقاله داراى دو بخش است؛ در بخش اول سعى شده است که برخى از مسائل پیش‏آمده در حوزه اندیشه اخلاق یهودى تشریح گردد و در بخش دوم، مجموعه نوشته‏هایى که به طور معمول با این عنوان از آنها یاد مى‏شود، معرفى مى‏شوند.