از مباحث مربوط به تقسیم بندى مطالب تلمود، باید به دستهبندى مطالب به «هلاخا» 313 و «آگادا» 314 نیز اشاره کرد. «هلاخا» به آن دسته از مطالب تلمود که درباره شریعت و احکام شرعى است، اطلاق مىشود. مىتوان گفت که هلاخا در واقع همان فتاوا و نظرات فقهى عالمان یهود است که با استناد به نص تورات و بر اساس اجتهاد و استنباط شخصى بیان شدهاند. به تعبیر دیگر، هلاخا واژهاى عبرى به معناى «قوانین غیر مکتوب» 315 است که در اصطلاح به آن «تفسیر شریعت» نیز مىگویند. در تعریفى دیگر از هلاخا، آن را «عبارت از شرحها و تفسیرهاى منطقى گروهى از عالمان یهودى درباره احکام تورات و نظریاتى که «عزرا» براى نجات ملتیهود اظهار کرده بود [دانستهاند] که هدف آن زنده نگهداشتن وجدان و هوشیارى یهود است. «هلاخا»اصول زندگى فرد یهودى را در قالب ریخته و نیز قدمهاى او را استوار و هدایت مىکند». 316 هلاخا همان «فتوا»یى 317 است که تورات از آن سخن گفته و «تجاوز به چپ یا راست» 318 از آن را گناه دانسته است. «آگادا» نیز در لغتبه معناى داستان و حکایت است و در اصطلاح تلمودى، به «هر چیزى در تلمود اطلاق کردهاند که هلاخا نباشد. بهطور کلى آگادا مشتمل استبر امثله یا داستانهایى که براى رفع ابهام مىآید، تکههایى از زندگىنامه، تاریخ، پزشکى، سحر، تشویق افراد به پاکدامنى و پیروى از شریعت. اغلب اوقات بعد از بحث درباره موضوع بغرنج و ملالتآور، براى انبساط خاطر طلاب علوم، داستانى از آگادا [به تعبیر درستتر، داستانى آگادایى] نقل مىشد». 319 آگادا در میان مجموعه مطالب تلمود «معرف بخشى از ادبیات علماى یهود است که از بخش قوانین مجزاست... درست همان طور که علماى یهود مىکوشیدند براى تصمیمات و فتواهاى خود، از متن تورات دلایلى به دست آورند، همان گونه سعى مىکردند درسهاى اخلاقى و روحانى خود را با ذکر شواهدى از همان منبع تایید و تقویت نمایند». 320 اگر هلاخا را «شریعت مجسم» 321 خواندهاند، آگادا را نیز باید «روایاتى آزاد [دانست] که قانونى که اثر اخلاقى برخود دارد، آن را تنظیم مىکند». 322 البته باید توجه داشت که اعتبار و ارزش هلاخا و آگادا متفاوت است. «هلاخا یک حکم دینى محسوب مىشود و تا روزى که به وسیله یک مرجع تقلید صلاحیتدار نسخ نشده، عمل به آن واجب است [اما] آگادا... به عنوان نظر شخصى دانشمندان به شمار آمده و براى جامعه به صورت کلى یا فردى داراى نیرویى الزام آور نبوده است». 323
