الف. اخلاق توراتى
برخى از دانشمندان معاصر (نظیر اسرائیل افروس و شوبرت سپِرو)(9) بر این عقیده‏اند که در کتاب مقدس (عبرى) حوزه مجزا و خاصى از کردارهاى انسانى، نظیر آنچه ما به آن اخلاقیات مى‏گوییم، کاملاً مورد توجه بوده است. من با این عده موافق نیستم؛ زیرا کتاب مقدس در حالى که از موضوعات و مطالب اخلاقى سرشار است، هیچ‏گاه قوانین کنترل‏کننده رفتارهاى اخلاقى را بخش مجزا و مستقلى از قوانین مربوط به موضوعات مدنى، جنایى و عبادى موجود در آن نمى‏داند: "همه آنها از یک شبان داده شده است."(10) در کتاب مقدس عبرى هیچ کلمه‏اى تحت عنوان "اخلاق" به معناى مورد نظر ما وجود ندارد؛ بنابراین، آموزش مطالب اخلاقى در کتاب مقدس به صورت آگاهانه و تحت این عنوان خاص انجام نمى‏شود، بلکه مى‏توان گفت که تورات یکى از منابع اخلاق یهودى است که هیچ‏گاه به عنوان متن کتاب اخلاقى شناخته نشده است.(11) با این سخن، این اشکال و پرسش مطرح مى‏شود که آموزه‏هاى اخلاقى کتاب مقدس چیستند. این پرسش در حقیقت، به منزله این است که کتاب مقدس، دست‏کم در مناسبات اخلاقى و کلامى، کتابى واحد و یکپارچه فرض شود. این فرضیه هر چند ممکن است، مخالفت مورخان کتاب مقدس را به دنبال داشته باشد، به‏هر حال، انعکاس‏دهنده نگرش سنتى یهودیت نسبت به این کتاب است و در این‏جا مورد پذیرش قرار مى‏گیرد.شاید شناخته‏شده‏ترین آموزه‏هاى اخلاقى کتاب مقدس مجموعه‏اى به نام "ده فرمان" باشد. (البته این مجموعه به نام ده‏فرمان مشهور شده، وگرنه تعداد احکام آن بسیار بیش از ده عدد است.) این مجموعه در سفر خروج، باب 20، ذکر شده است. از این ده جمله مجزا، دست‏کم شش مورد آن مستقیما داراى محتوا و اهمیت اخلاقى هستند. (الف) به پدر و مادرت احترام گزار؛ (ب) قتل نکن؛ (ج) زنا نکن؛ (د) دزدى نکن؛ (5) علیه هم‏نوعت شهادت دروغ نده؛ (و) به اموال نزدیکانت طمع نداشته باش (اموال در این فقره، همسران را نیز دربر مى‏گیرد، که خود نشان‏دهنده این است که ده فرمان سندِ احساسات فمینیستىِ تورات نیست). چهارفرمان باقى‏مانده (من پروردگار و خداى شما هستم...، تنها خداى یگانه باید پرستیده شود، هیچ‏گاه نام خدا را بیهوده و عبث به کار نبرید، و مراسم روز شنبه را به‏پادارید) بیشتر به موضوعات کلامى و عبادى مربوط است. این تقسیم بندىِ موضوعىِ ده فرمان، چیزى است که بعدها حاخام‏هاى یهودى از متن کتاب مقدس نیز برداشت کردند؛ یعنى قوانین مربوط به روابط میان تک‏تک افراد آدمى و اصول مربوط به رابطه انسان‏ها با خداوند.بسیارى از قوانین تورات در گروه اول قرار مى‏گیرند و همین موضوع یکى از مهم‏ترین و اساسى‏ترین عوامل سهیم‏شدن یهودیت در سنت دینى غرب دانسته شده است؛ سنتى که براساس آن، عبادت خداوند در گرو داشتن روابط محترمانه، انسانى و اخلاقى با هم‏نوعان است. (همان‏گونه که بعدها حاخام‏ها نوشتند، عبادتِ شایسته خداوند در انجام سه کار است: مطالعه تورات، انجام قربانى و نماز، و مهربانى و عطوفت.) به عبارت دیگر، اخلاق هر چه باشد، پایه‏هاى آن در اراده خداوند قرار دارد. از این رو، اراده او به همان اندازه که در دین و اصول آن سهم دارد، نسبت به اصول اخلاقى نیز داراى نقش است. اساس این عقیده که خداوند از آفریدگان و بندگانش خواسته است که رفتارى معقول و مهربانانه با یکدیگر داشته باشند، در آموزه‏هاى کتاب مقدس است؛ آن‏جا که مى‏گوید، انسان به صورت خدا خلق شده است.(12)از آن‏جا که انسان به صورت خداوند، آفریده شده، کسب والاترین درجه ممکن از کمال و خودشناسى در این است که خود را تا حد امکان، شبیه به خداوند گرداند. این سخن را مى‏توان پایه و شالوده مهم‏ترین و منحصر به فردترین اصل اخلاقى تورات، یعنى تقلیدکردن از خدا (13)(imitatioDei) دانست.